Luban El Rendeleri ve Pastaran Kolları

Bugünkü incelememizde Luban rendeler ve Luban pastaran kolları ( spoke shave) var.

Bu yazı ATÖLYE FEHMİ sayfasından alınmıştır. Daha fazla içerik ve atölyeler için ATÖLYE FEHMİ nin blog sayfasına göz atabilirsiniz.

Tezgah rendelerine ilk baktığımızda farkettğimiz "Bedrock” tasarımı. Bildiğiniz gibi birçok metal gövdeli rende Bailey tasarımı kullanıyor. Bailey tasarımında rende tığı ve talaş kırıcıyı tutan destek, rende gövdesi üzerinde kayar bir yapıya sahip. Bu yapı rende bıçağını çok stabil tutamaması, dolayısıyla sert ve zor yapılı ağaçlarda bıçağın tütremesine ve kesintili yüzeyler ortaya çıkmasına yol açabiliyor. Mukayeseyi #7 numara Bailey tasarımlı Silverline rende ile yaptım.

Bedrock tasarıma sahip #7 Luban rende ve Bailey tasarıma sahip #7 Silverline rende

Bedrock tasarımı ise , her ne kadar stanley’in 1900’lü yılların başında geliştirdiği bir tasarım olsa da şu anda sadece Stanley’in üst seviye rendelerinde mevcut. Lie-Nielsen, Juuma gibi önde gelen markalar bu tasarımı kullanmaktadır.

Peki niçin Bedrock tasarımı? İmalatı zorlaştırsa da, Bedrock tasarımının birkaç avantajı var;

Birincisi bıçak sistemini yataklayan kaide, rende tabanı üzerinde daha geniş bir alandan desteklenmiş. Ayrıca bu kaide rende bıçak sistemini de daha geniş yüzeyden sabitliyor. Dolayısıyla rende bıçak sistemi, zorlu ağaçlarda titremiyor. Bedrock* ismi de buradan geliyor.

Sağ tarafta Bedrock tasarımı, sol tarafta Bailey tasarımı. Bedrock tasarımındaki geniş rende tığı yataklama yüzeyine dikkat. Ayrıca Bedrock tasarımında bıçağın oturduğu kaidenin yüzeyi taşlanmış. Bu bir kalite göstergesi. Taşlanmış kaide yüzeyi, bıçağın daha iyi sabitlenmesine olanak tanır, zorlu sert ağaç yüzeylerinde bıçağın titremesini (blade chatter) azaltır. Bu titreme ve etkileri, bıçak kalınlığının artması ile de azalır.

Taşlamadan konu açılmışken, Luban rende gövdesinin alt ve yan yüzeyleri iyi seviyede taşlanmış ve tesviye edilmiş. Rendeyi kullanıma hazırlarken herhangibir düzeltme, tesviye etme gerektirmiyor.

Rende Bıçak sistemleri (double iron) : En altta standart rende tığı (2mm bıçak kalınlığı), ortada Luban marka rende tığı (3mm bıçak kalınlığı), en üstte Kirschen marka ağaç gövdeli rendeler için rende tığı (4mm bıçak kalınlığı)

İkincisi avantajı, bailey tasarımında talaş ağzı açıklığını değiştirmek için önce rende bıçak sistemini sökmek daha sonra frog’u geşetme ve daha sonra frog’u ilerleten vidaya ayar yapmak gerekiyor. Bedrock tasarımında ise bıçak sistemini sökmeden sadece ayar vidasına müdehale ile talaş ağzını ayarlamak mümkün.

Bedrock tasarımlı rendede talaş ağzı açıklığının ayarlanması: Sağ ve sola taraftaki vidalar gevşetilir, ortadaki vida ile bıçak ileri-geri hareket ettirilir.

Bailey tasarımında ise Bıçak sistemi söküldükten sonra (sol fotoğraf) kaideyi sabitleyen vidalar gevşetilir, sonrasında (sağ fotoğraf) bıçak ayar vidası ile ileri geri hareket ettirilir.

Bedrock tasarımının dışarıdan bakılınca anlaşılması için bir de imzası var. Yandan baktığımız zaman, mekanizmayı muhafaza eden kısım daha geniş daha yüksek ve üst kısmı küt.

Üstteki rende Bailey mekanizmalı Silverline, Altta ters duran Bedrock tasarımlı Luban. Karşılaştırma #7 rendeler ile yapılmıştır.

Rende gövdesindeki geniş ve gönyesinde olan yan duvarın çok önemli bir avantajı var; Rendeyi shooting board üzerinde rahat kullanabilmek. Geniş yan yüzeyde rende daha stabil ve düzgün ilerliyor. Rendeyi dik tutmaya çalışmakla uğraşmıyorsunuz.

Shooting Board üzerinde Bailey ve Bedrock tasarımının izdüşümleri. Kırmızı iz Bailey tasarımlı Silverline, siyah iz Bedrock tasarımlı Luban. Her ikisi de 7 numara (560mm).

Shooting Board için ikinci en önemli kriter, rende yan duvarlarının gönyesinin hassasiyeti. Luban rende

Yaptığım ölçümde Luban rendenin her iki yan duvarında da 0.11° sapma ölçtüm (73mm tabanda 0.15mm sapma). Bu kabul edilebilir bir değer ve rende bıçağının sağ-sol beşik hareketiyle dengelenebilecek aralıkta.

Luban rendeler kutudan çıktığında kullanıma ne kadar hazır?

Alışık olduğumuz rendelerde, rende hiçbir zaman kullanıma hazır gelmez. Ancak üst segmentte yer alan bir rende aldığınızda, rende neredeyse kullanıma hazır geliyor. Benim yegane yaptığım düzeltme, keskin gövde kenarlarını ince tek tek eğimli eğe ile yumuşattım. İkinci olarak yapmanız gereken sadece rende bıçağının şeklini, rendeyi kullanacağınız alana göre yeniden şekillendirmek. Kaba rendeleme işlerinde ve 5 numara rende için genellikle 15-20 cm yarıçaplı bir yay şeklinde rende bıçağı bileylenir. Ahşaba son dokunuşları yapacağımız rendelerde ağzı neredeyse düzdür. Genel maksatlı kullandığımız tezgah rendesinde ( bench plane) ise sadece bıçağın köşeleri 2-3mm yarıçapında yuvarlatılır.

Luban rende bıçağını, sert ağaçların ince rende işleri için ayarladım. Bıçak ağzı neredeyse düz, köşelerden 0.1mm içeride. Ayrıca sürekli sert ağaçlar ile çalışacağından ağıza 2. bir 30° kesim açısı verdim. 2.kesim açısı verme ile ilgili olarak iskarpelaların bileylenmesi yazımı okuyabilirsiniz.

Bıçak ile boşluksuz temas edebilmesi için talaş kırıcının altını az da olsa zımparalamam gerekti. Talaş kırıcının uç kısmı güzel bir sivrilikte ve profilde geliyor. Talaş kırıcı ile rende bıçağının birbirlerine %100 boşluksuz teması, kullanım sırasında buraya talaş sıkışmaması açısından çok kritik.

Luban rende kullanıma neredeyse hazır geldiği için ( bu fiyat segmentindeki bir rendeden aksini beklemiyoruz) kullanıma hazır gelmeyen yeni bir rendenin kalible edilişini ROX WOOD #4 tezgah rende tanıtımı yazımda detaylı olarak anlattım.

Bu yazı ATÖLYE FEHMİ sayfasından alınmıştır. Daha fazla içerik ve atölyeler için ATÖLYE FEHMİ nin blog sayfasına göz atabilirsiniz.